Als de wittebroodsweken in een relatie achter de rug zijn en het vuur van de passie minder wordt, kan je er geleidelijk aan achter komen dat je partner toch niet voldoet aan je verwachtingen. Intussen ben je getrouwd of ben je een geregistreerd partnerschap aangegaan. Sommigen besluiten om na korte tijd weer uit elkaar te gaan, zeker als er nog geen kinderen in het spel zijn. Gewoon domme pech dus maar een verstandig besluit!
Maar voor de meesten is het extra pijnlijk omdat er kinderen bij betrokken zijn. Het besef dat je in een relatie zit waarbij je niet de partner hebt gevonden waar je oud mee zou willen worden, geeft hartzeer en naarmate de tijd vordert, een gebroken hart.
De cirkel doorbreken
Hoe komt het dat het sommigen niet lukt om die cirkel te doorbreken, dat je opnieuw in gevoelens terecht komt van (innerlijke) eenzaamheid, schaamte, minderwaardigheid of afwijzing. Wat is de reden dat je in een relatie terecht komt met een (verslaafde) partner en er sprake is van emotionele en/of lichamelijke mishandeling. Hoe komt het dat je je vaak onbegrepen voelt door je partner en het gevoel hebt er innerlijk alleen voor te staan. Waarom komen sommige mensen keer op keer in zo’n situatie terecht en lukt het maar niet om een blijvende, liefdevolle relatie op te bouwen. En wat zijn de mogelijke redenen dat we het toch blijven proberen en vervolgens opnieuw teleurgesteld afhaken. Klaarblijkelijk is er in ons een “oud” programma geïnstalleerd dat steeds maar weer hetzelfde refrein afspeelt en ons in bepaalde opzichten blijft confronteren met die pijn uit het verleden.
De leerschool van onze jeugd
De Amerikaanse psychologe Tara Bennett-Goleman heeft op basis van het werk van haar collega Jeffrey Young vastgesteld dat we in ons denken, doen en voelen onbewust worden geleid door overtuigingen die al heel vroeg zijn ontstaan. Die veelvoud aan gedachten, conclusies, emoties en kernovertuigingen worden ons ingegeven door de manier waarop van vroegs af aan betekenisvolle personen in onze omgeving met ons zijn omgegaan. Onze genen spelen daarbij ook een rol aangezien ze ons temperament bepalen, datgene wat de natuur ons heeft meegegeven zoals introvert of extravert zijn. Ons temperament bepaalt eveneens hoe de omgeving op ons reageert.
Het programma: emotionele stijlen
Een gezin en de omgeving van het gezin vormen op deze wijze de leerschool op basis waarvan we een beeld vormen van onszelf en wat er van ons verwacht word. Het geeft ons ook een handleiding mee hoe we in een relatie staan tot anderen. Dit noemen we een schema of emotionele stijl. Die schema’s bevatten een heleboel informatie hoe we nu in de wereld staan en zijn georganiseerd op basis van een aantal kernbehoeften zoals verbondenheid, liefde, veiligheid, voorspelbaarheid, geborgenheid, erkenning en waardering. Normaal gesproken leidt het tot een leven waardoor je uiteindelijk vol vertrouwen in de wereld staat en je je moeiteloos staande houdt in relaties met anderen.
Een ander programma
Wanneer je opgroeit in omstandigheden waarbij er door het gedrag van betekenisvolle anderen zoals je ouders, sprake is van instabiliteit en onveiligheid, dan ontwikkelt zich een programma dat anders is. Dit gebeurt b.v. als ouders onderling veel spanning hebben of er doorlopend situaties ontstaan waarbij het kind niet weet waar het aan toe is. Als het kind zich in de steek gelaten voelt of te veel kritiek ondervindt, (emotioneel) mishandeld wordt, het gevoel heeft er niet bij te horen en vaak (innerlijk) eenzaam is, ontstaat er een ander verwachtingspatroon en een ander beeld van de werkelijkheid.
Negatieve emotionele stijlen of valkuilen
Dit noemen we een negatieve emotionele stijl of valkuil. Je leert naarmate je ouder wordt onbewust anders naar situaties kijken en interpreteert het gedrag van anderen op een manier gebaseerd op je vroegere ervaringen in soortgelijke omstandigheden. Deze emotionele stijl wordt een valkuil omdat het je in ongemakkelijke situaties met anderen, veel meer gespannen en emotioneler maakt dan nodig is en je niet in staat stelt innerlijk snel te kalmeren. Met die bril op raak je voortdurend betrokken in situaties van onbegrip omdat je veelvuldig beren op je weg ziet en je partner niet begrijpt waar je je zo druk over maakt.
De le(n)s van je verleden
Op deze wijze herhaalt zich het scenario van je eigen verleden omdat die bril je verhindert de dingen anders te zien. Je moet op je hoede zijn en je voorbereiden op iets wat elk moment je gevoel van veiligheid, geborgenheid of erkenning zou kunnen bedreigen. Naarmate soortgelijke ervaringen met betekenisvolle anderen zich maar vaak genoeg blijven herhalen, ontstaat geleidelijk aan onbegrip en vervolgens verwijdering. En die verwijdering is het beginsignaal om al rekening te houden met het ergste nl. om opnieuw verlaten te worden of er alleen voor te staan. De fantasieën van het internet daten doemen dan weer op want eenzaamheid is onverdraaglijk en onacceptabel. Wat blijft is dat onuitsprekelijke verlangen!
Vertrouwd gevoel
Daarnaast kom je er misschien achter dat je partner achteraf toch opvallend veel gemeenschappelijke kenmerken vertoont met die persoon uit je verleden zoals je (stief)moeder of je (stief) vader of een andere betekenisvolle persoon. Zo is het opmerkelijk dat kinderen van ouders met een verslavingsprobleem later in hun leven een verslaafde partner treffen. Dit geldt ook voor allerlei vormen van mishandeling. Het zijn in het begin vaak onstuimige relaties maar enige tijd later komt het besef in een valkuil te zitten omdat het aanvankelijk zo vertrouwd voelde.
Herhalende patronen
Je komt echter geen steek verder met je leven omdat patronen zich blijken te herhalen. Die vanzelfsprekende veiligheid, verbondenheid en geborgenheid waar je zo naar uitkijkt, is er opnieuw niet. Je zit gevangen in je eigen verleden. Als een dergelijk inzicht ontbreekt, is het leed niet meer te overzien en kan het leven voor sommigen vanwege de uitzichtloosheid, ondraaglijk worden.
Oude patronen doorbreken
Zoek deskundige hulp als je niet in staat bent die oude patronen te doorbreken. Jij bent niet verantwoordelijk voor de pijn die je in het verleden is aangedaan. Je bent wel verantwoordelijk om nu een eind te maken aan je persoonlijke leed. Je kinderen zullen er wel bij varen omdat de cirkel uiteindelijk wordt doorbroken.
Over James Rijnders
Deze blog is geschreven door psycholoog James Rijnders. Wil je met hem in contact komen vul dan even ons contactformulier in of bel met 0900-588 88 88. Meer info over James lees je op deze pagina.
