Psycholoog James Rijders gaat in op de vraag; waarom gaan mensen scheiden. Wat gebeurt er in onze samenleving dat relaties zo snel aan hun einde komen?
‘We kunnen constateren dat in de westerse wereld de echtscheidingscijfers sinds de jaren tachtig aan het stijgen zijn. Momenteel eindigt 1 op de 3 huwelijken en/of geregistreerde partnerschappen in een scheiding en de trend is dat in ons land het aantal scheidingen aan het toenemen is. In Amerika loopt 1 op de 2 huwelijken al op de klippen. Een vraag die onderzoekers al enige tijd bezig houdt is waarom we deze ellende over ons afroepen. Wat gebeurt er in onze westerse geciviliseerde samenleving dat relaties al zo snel aan hun einde komen? Het antwoord erop is niet zo eenvoudig te geven.
Primitieve samenlevingen
In primitieve samenlevingen waar mensen voor hun basisbehoeften en overleving meer van elkaar afhankelijk zijn, ligt een scheiding veel minder voor de hand. Een gezin, stam of kleine gemeenschap kan het zich immers niet permitteren uit elkaar te vallen omdat ieder individu zijn eigen taak heeft te vervullen en zijn eigen verantwoordelijkheid heeft te dragen. Het geheel is belangrijker dan de som der delen!
Meer complexe en welvarende samenlevingen
Als een samenleving welvarender wordt, hoeven mensen zich minder te bekommeren om basisbehoeften als eten, drinken en een eigen onderkomen. Deze zijn in principe voor iedereen beschikbaar. Mensen zijn in deze tijd veel minder afhankelijk van elkaar. Als individu krijg je nu meer ruimte om invulling te geven aan je eigen gevoel van geluk. Voor de een is dat een stabiele relatie met kinderen. Voor de ander is dat niet genoeg.
De ontzuiling in onze samenleving
Binnen onze samenleving vond vanaf de jaren zestig een geleidelijke ontzuiling plaats. Een dominante religie of levensbeschouwing kon in het verleden dwingende regels voorschrijven hoe te handelen bij een kerkelijk afgesloten huwelijk en bij een dreigende breuk. Een scheiding betekende in de gemeenschap gezichtsverlies en schaamte. Nu gaan door de toenemende ontkerkelijking eigen afwegingen meer een belangrijke rol spelen. Religieuze waarden spelen nauwelijks meer een rol van betekenis wanneer men besluit om uit elkaar te gaan. Voor velen heeft de religie als moreel ankerpunt zijn betekenis verloren! Ook in spiritueel opzicht. Scheiden is niet meer een taboe.
De invloed van de emancipatie
De economische onafhankelijkheid en emancipatie van vrouwen heeft na de tweede wereldoorlog een enorme vlucht genomen. Die individuele vrijheid lijkt moreel gezien zowel voor de vrouw als de man ook de weg te hebben vrij gemaakt om zich ogenschijnlijk minder te bekommeren over de gevolgen van een echtscheiding. De gemeenschap zorgt dat je niet op straat komt te staan en honger hoeft te lijden. Een scheiding is niet meer iets onoverkomelijks. Het individuele streven naar welzijn en geluk staan prominent op ieders agenda. Het is ieder voor zich!
Hoe duurzaam zijn relaties
De afgelopen decennia heeft zich een revolutie voltrokken in hoe wij tegen relaties aankijken. De “flowerpower” generatie van de 60- en 70-er jaren met zijn bevrijdende seksuele opvattingen, heeft een ingrijpende invloed gehad.
Times Magazine stelt op basis van recent wetenschappelijk onderzoek vast dat we geleidelijk aan in een meer narcistische, op zichzelf georiënteerde samenleving terecht zijn gekomen. Jongeren lijken zich vanaf de 90-er jaren veel minder te houden aan impliciete omgangsregels zoals we die van vroeger kennen. Bijvoorbeeld je eerst verloven en dan pas trouwen. Ze stellen andere eisen aan een relatie en hebben er andere verwachtingen van.
Monogamie wordt niet meer gezien als HET bewijs van liefde, geluk en intimiteit. Je kunt dit ook met meerdere partners hebben. Er wordt druk geëxperimenteerd met allerlei relatievormen. Gek genoeg lijken oudere generaties door deze veranderingen ook te worden beïnvloed. De indruk is dat ouderen na een huwelijk van enkele tientallen jaren, makkelijker tot een scheiding overgaan. Het is geen zeldzaamheid meer dat men na een breuk, met een nieuwe partner voor een andere relatievorm kiest of voor een veel jongere partner. Ook dat er uit deze relaties weer kinderen voortkomen is niet vreemd.
Het moderne huwelijk/relatie
De Amerikaanse hoogleraar sociale psychologie Eli Finkel stelt dat het moderne huwelijk niet langer meer onze basisbehoeften hoeft veilig te stellen, maar er vooral is voor onze individuele zelfverwezenlijking. “Die verandering vereist dat we meer tijd in elkaar investeren”. Maar helaas wijst onderzoek uit dat dit niet het geval is. Het gemiddelde huwelijksgeluk is afgenomen en het scheidingspercentage is toegenomen.
Waarom gaan mensen scheiden
Eli Finkel komt tot de conclusie dat om het geluk in een relatie te verbeteren, partners in een duurzame relatie proberen weer meer tijd in elkaar te investeren. Een andere manier om het geluk te bevorderen is om minder hoge eisen te stellen aan een relatie: accepteren dat je partner niet al je wensen en verlangens kan vervullen. De fantasieën van het internet, een toenemend egocentrisme en het gebrek aan geduld om te willen investeren in je relatie, zouden in deze tijd nog wel eens behoorlijke obstakels kunnen zijn.’
Over James Rijnders
James Rijnders is psycholoog en heeft zijn praktijk in Alkmaar. Wil je een gesprek met hem of reageren op zijn artikel? Vul dan ons contactformulier even in of bel 0900-588 88 88. Op zijn profiel, elders op deze site, kan je meer over James Rijnders lezen.
